Trước khi Đảng ra đời, U Minh Thượng là nơi nương náu, tựu họp lại để xây dựng lực lượng, tiếp tục chống xâm lược của những sĩ phu và văn thân yêu nước, trước sự truy lùng của giặc Pháp. U Minh Thược cũng đã in đậm dấu chân của nghĩa quân chống Pháp với những cuộc khởi nghĩa cửa Đỗ Thừa Luông, Đỗ Thừa Tự, kể cả của những người khai mở đất cùng với nông dân đứng lên chống Tây như Chủ Chọt… thể hiện nghĩa khí yêu nước của những lưu dân giai đoạn đầu trên vùng đất đặc biệt nầy.

Sau khi Đảng Cộng Sản Việt Nam ra đời không bao lâu, chi bộ Đảng đầu tiên đã được thành lập ở Ranh Hạt, huyện Vĩnh Thuận, thuộc U Minh Thượng, nhận lãnh nhiệm vụ thiêng liêng là giác ngộ, tập hợp quần chúng đứng lên chống giặc cứu nước, giành độc lập cho dân tộc. Từ hạt nhân đỏ đầu tiên này, đã thổi bùng ngọn lửa yêu nước từ lâu nung nấu tự trong sâu thẳn trái tim của đông đảo người dân U Minh Thượng, đứng lên đuổi giặc theo ngọn cờ vinh quang của Đảng.

Khởi nghĩa Nam Kỳ thất bại, Pháp ra sức đàn áp, đánh phá, nhiều đảng viên kỳ cựu, trong đó có đồng chí Võ Văn Kiệt đã về U Minh Thượng xây dựng lại lực lượng, để rồi chỉ vài năm sau đó, đã cũng cả nước đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền trong cách mạng Tháng Tám năm 1945. Đông Xuân 1953-1952, cũng như trong chiến dịch Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, quân và dân U Minh Thượng lại phối hợp nhịp nhàng với chiến trường chung, căng kéo địch để chiến trường chính giành thắng lợi quyết định.

Trong hơn một trăm năm qua, U Minh Thượng luôn là căn cứ địa cách mạng vững chắc, anh dũng kiên cường chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, là biểu tượng của sự có mặt, sự tồn tại của lực lượng kháng chiến chống xâm lược, là niềm tin của đồng bào Nam bộ và của cả nước khi trông về U Minh. Chẳng thế mà giai đoạn chống thực dân Pháp, trong dân gian có câu: Cao Đài Tây Ninh, Hoà Hảo Láng Linh, Việt Minh Cán Gáo… nói lên sự khẳng định về lực lượng cách mạng đã gắn liền với vùng đất giàu truyền thống cách mạng này. Điều đó cũng nói lên chỗ dựa tinh thần, lòng tin mạnh mẽ của nhân dãn ở cả miền Tây Nam Bộ khi trông về U Minh, khi coi tồn vong của cách mạng gắn liền với sự tồn tại của căn cứ U Minh Thượng: U Minh Thượng còn, cách mạng còn.

Nhiều địa danh của U Minh Thượng đã gắn liền với những chiến công oanh liệt sáng chói như trận Ba Đình, Cây Bàng, Xẻo Rô, Thứ Mười Một, Sân Gạch, Ngã tư Công Sự, Lô 12, Kè Một, Vĩnh Thuận, Xèo Bần, Rọ Ghe, Kim Qui… mà ngày nay tưởng như huyền thoại, mãi mãi in đậm trong ký ức của nhân dân U Minh và cả nước. Những chiến công oanh liệt hào hùng đó, luôn là niềm tự hào mãnh liệt, là lòng tin tưởng sắt đá vào tương lai của quân và dân U Minh về thắng lợi của cách mạng.

Cũng trên mảnh đất U Minh Thượng này, đã diễn ra trận đánh tiêu biểu, chiếm và diệt chi khu quân sự Xẻo Rô, trận tiêu diệt chi khu quân sự đầu tiên ở miền Tây Nam bộ và Đồng bằng sông Cửu Long trước khi nổ ra đồng khởi Bến Tre 1960. Trong những năm cuối của giai đoạn đế quốc Mỹ thi hành cuộc chiến tranh đặc biệt ở miền Nam, cũng ở U Minh, lại diễn ra trận chiến của bộ độ địa phương, lần đầu tiên đánh bại chiến thuật trực thăng vận của địch tại Kè Một, huyện Vĩnh Thuận, tỉnh Kiên Giang.

Với một địa hình bằng phẳng nhưng sình lầy, ngập nước, không thuận lợi cho việc triển khai xây dựng hệ thống hầm hào, công sự phòng ngự, cất giấu kho tàng, cũng như triển khai những hợp đồng chiến đấu với các quân binh chủng lớn với vũ khí khí tài kỹ thuật nặng, nhưng U Minh Thượng lại có lợi thế ở hệ thống kinh rạch chằng chịt, độ che phủ của rừng dày đặc, để che giấu lực lượng và vũ khí, kể cả khi bộ đội ta hành quân đánh địch giữa ban ngày.